Astronomy Picture of the Day

Ontdek het heelal! (or: ) Elke dag wordt een andere afbeelding of foto van ons fascinerende heelal onder de aandacht gebracht met een bijbehorende korte uitleg geschreven door een sterrenkundige.

30 Maart 2005

Ultraheldere Röntgenbronnen in M74
Credit: X-ray; J. Liu (U.Mich.) et al., CXC, NASA -- Optical; T. Boroson (NOAO), AURA, NOAO, NSF

Uitleg: In zichtbaar licht is M74 een bijna perfect face-on spiraalstelsel (een spiraalstelsel dat we precies van boven- of onderaf zien), op een afstand van ongeveer 30 miljoen lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Vissen. De rode vlekken in deze composiet afbeelding, zijn ultraheldere Röntgen bronnen (in het engels Ultra-Luminous X-ray sources, afgekort tot ULXs), in kaart gebracht door de Chandra Röntgentelescoop. De ULXs worden zo genoemd omdat ze wel 10 tot 1000 maal zo veel vermogen in Röntgenstraling uitzenden dan "normale" Röntgen dubbelsterren, waarvan één van de componenten een neutronenster is of een zwart gat, het restant van een ineengestorte ster. Om precies te zijn, aangezien ze deze ULXs in Röntgenhelderheid zien veranderen op een tijdschaal van ongeveer 2 uur, concluderen sterrenkundigen dat ULXs wel eens middelgrote zwarte gaten zouden kunnen zijn -- zwarte gaten met massa's van circa 10.000 maal die van de Zon, maar nog altijd veel minder zwaar dan de miljoen zonsmassa's zware zwarte gaten die zich schuilhouden in de centra van grote melkwegstelsels. Hoe deze middelzware zwarte gaten daar gekomen zijn? Eén intrigerende suggestie is dat ze de overblijfselen zijn van de kernen van veel kleinere melkwegstelsels die zijn opgegeten of versmolten met spiraalstelsel M74.